نحوه استفاده از اینترنت در شرایط اضطراری

در شرایطی مانند جنگ، تهدیدهای نظامی، حملات سایبری، آنچه برای مردم از نان شب واجب‌تر می‌شود، نه فقط سرپناه و آب و غذا، بلکه «دسترسی به اطلاعات درست» و «ارتباط امن» است. در این وضعیت، دیگر تنها گلوله و انفجار نیست که جان‌ها را می‌گیرد، بلکه یک پیام اشتباه، یک شایعه ترسناک یا یک تأخیر در اطلاع‌رسانی می‌تواند موجی از وحشت یا رفتارهای خطرناک در سطح جامعه ایجاد کند. به همین دلیل، حفظ ارتباط، دانستن اخبار صحیح و توانایی برقراری تماس با عزیزان یا مراکز امدادی، تبدیل به یکی از مهم‌ترین ابزارهای بقا می‌شود.

با این حال، باید واقع‌بین بود. تجربه‌های قبلی، چه در ایران و چه در کشورهای دیگر، نشان داده‌اند که در زمان بروز بحران‌های بزرگ و تهدیدهای امنیتی، اولین چیزی که محدود می‌شود، اینترنت بین‌المللی است. این اتفاق دلایل مختلفی دارد؛ از جلوگیری از انتشار اخبار نادرست و مدیریت جو روانی جامعه، تا تلاش برای حفظ زیرساخت‌های ملی در برابر حملات سایبری. در چنین شرایطی، ممکن است دسترسی مردم به پلتفرم‌هایی مانند گوگل، واتساپ، اینستاگرام، تلگرام یا حتی موتورهای جستجوی بین‌المللی قطع شود یا به شدت کند و ناپایدار گردد.​
در این وضعیت، تنها چیزی که باقی می‌ماند، استفاده از ابزارها و پلتفرم‌هایی است که در بستر شبکه ملی اطلاعات فعالیت می‌کنند؛ یعنی همان سرویس‌های داخلی مانند ایتا، سروش، روبیکا، بله، اپلیکیشن‌های خبری داخلی، نقشه‌های بومی و سایت‌های رسمی دولت و رسانه‌ها. اگر زیرساخت‌های فیزیکی نیز آسیب ببینند، مثلاً دکل‌های مخابراتی یا مراکز داده دچار اختلال شوند، اولویت بازیابی خدمات معمولاً با همین پلتفرم‌های داخلی است، چون هم دسترسی به آن‌ها در کنترل ملی قرار دارد و هم با منابع داخلی تغذیه می‌شوند.
با این توضیحات روشن می‌شود که اگر می‌خواهیم در چنین شرایطی دچار سردرگمی نشویم، باید از پیش آماده باشیم. این آمادگی شامل نصب و آشنایی با پیام‌رسان‌های داخلی، ذخیره‌سازی آفلاین اطلاعات ضروری مانند شماره‌ها، آدرس‌ها، نقشه‌ها و حتی آموزش‌های امدادی می‌شود. در واقع، همان‌طور که در خانه آذوقه، چراغ قوه یا دارو نگه می‌داریم، باید برای شرایط اضطراری دیجیتال هم تجهیزات و آمادگی لازم را داشته باشیم.
به‌بیان ساده، وقتی پای بحران‌هایی به بزرگی جنگ یا تهدید امنیتی در میان باشد، اینترنت دیگر فقط یک ابزار سرگرمی یا ارتباط ساده نیست؛ بلکه تبدیل می‌شود به ابزاری برای حفظ جان، برای فهمیدن حقیقت، برای آرامش‌بخشی به خانواده و برای تصمیم‌گیری درست. اما این ابزار تنها زمانی مفید است که آن را بشناسیم و برای استفاده از نسخه‌ی در دسترسمان یعنی نسخه داخلی آماده باشیم.

۱. برقراری ارتباط امن و پایدار

در زمان جنگ، یکی از نخستین آسیب‌هایی که ارتباطات مردمی را تهدید می‌کند، اختلال یا انسداد خطوط تلفن همراه و قطع دسترسی به پیام‌رسان‌های خارجی است. این محدودیت‌ها یا به‌صورت هدفمند از سوی مسئولان برای کنترل امنیتی شبکه انجام می‌شود، یا ممکن است نتیجه‌ی طبیعی حملات سایبری، ازدحام بیش از حد روی شبکه، یا آسیب به زیرساخت‌های ارتباطی باشد. به هر صورت، در چنین شرایطی نمی‌توان بر بسترهای ارتباطی بین‌المللی مانند واتساپ، تلگرام یا حتی تماس‌های معمولی موبایل حساب ویژه‌ای باز کرد.
در عوض، سرویس‌های داخلی مانند ایتا، سروش‌پلاس، روبیکا و بله، به دلیل آن‌که در بستر شبکه ملی اطلاعات فعالیت می‌کنند و سرورهای آن‌ها در داخل کشور نگهداری می‌شود، معمولاً در اولویت حفظ و پایداری در زمان بحران قرار دارند. این پلتفرم‌ها به شکلی طراحی شده‌اند که حتی در شرایط قطع اینترنت جهانی نیز بتوانند به‌کار خود ادامه دهند و در بسیاری از مواقع، تنها راه ارتباطی باقی‌مانده بین مردم هستند. استفاده از آن‌ها در چنین موقعیت‌هایی می‌تواند به ایجاد یک ارتباط دوطرفه‌ی مؤثر بین اعضای خانواده، همسایه‌ها، یا حتی گروه‌های امدادی کمک کند.
با این حال، برای آنکه این ارتباطات در فشار بالا و اختلالات احتمالی عملکرد بهتری داشته باشند، بهتر است پیام‌ها به‌صورت متنی و ساده ارسال شوند. از فرستادن تصاویر، فایل‌های صوتی یا ویدئوهایی که حجم بالایی دارند خودداری شود، زیرا ارسال داده‌های حجیم در وضعیت ناپایدار شبکه باعث کندی، شکست در انتقال، یا حتی قطع کامل اتصال می‌شود. پیام‌های کوتاه و متنی معمولاً با احتمال بیشتری به مقصد می‌رسند و در عین حال اطلاعات ضروری را منتقل می‌کنند.
در کنار پیام‌های شخصی، قابلیت کانال‌سازی در برخی از این پیام‌رسان‌ها می‌تواند مفید واقع شود. مثلاً در خانواده‌هایی که پراکنده هستند یا در محله‌هایی که مردم نیاز به اطلاع‌رسانی جمعی دارند، ایجاد یک کانال اختصاصی برای اعلام وضعیت افراد، هماهنگی حرکت‌ها، یا حتی انتقال هشدارها و اخبار محلی، می‌تواند از سردرگمی و شایعه‌پراکنی جلوگیری کند. این کانال‌ها به‌نوعی جایگزین خبررسانی محلی می‌شوند و کمک می‌کنند تا در زمان بی‌ثباتی، یک حداقل نظم ارتباطی میان افراد حفظ شود.

۲. اطلاع از اخبار و هشدارهای رسمی

پخش شایعات در شرایط جنگی می‌تواند فاجعه‌بار باشد. همیشه به منابع معتبر و رسمی مراجعه کنید:
• خبرگزاری‌های داخلی مانند ایرنا، ایسنا، صداوسیما، تسنیم، مهر و فارس
• اپلیکیشن‌های رسمی مثل تلوبیون برای مشاهده آنلاین اخبار
• روبیکا و ایتا دارای کانال‌های رسمی مراکز امنیتی، هلال احمر، ستاد بحران و ارگان‌های دولتی هستند

نکته: در صورت قطعی برق یا اینترنت، رادیو یکی از قابل‌اعتمادترین منابع است. اپ‌هایی مثل «رادیو اف.ام» را از قبل نصب کنید.

۳. شناسایی و ناوبری در شهر در صورت قطع اینترنت

اگر GPS یا گوگل‌مپ از کار افتاد یا اینترنت قطع شد:
• از نقشه‌های ایرانی مانند بلد و نشان استفاده کنید. این برنامه‌ها معمولاً عملکرد بهتری در شبکه‌های داخلی دارند.
• قبل از بحران، نقشه منطقه‌تان را به صورت آفلاین ذخیره کنید.
• آدرس پناهگاه‌ها، بیمارستان‌ها، مراکز امدادی و ایستگاه‌های پلیس را یادداشت یا چاپ کنید.

۴. ابزارهای بومی جایگزین برای ارتباط اضطراری

در صورت از کار افتادن یا فیلتر شدن پیام‌رسان‌ها، پیشنهاد می‌شود:
• برنامه‌هایی مانند سروش‌پلاس و بله را به‌صورت آفلاین آماده داشته باشید.
• تبادل پیام از طریق شبکه‌های محلی Wi-Fi یا بلوتوث با اپ‌هایی مثل Briar (در صورت فعال بودن آن در کشور) می‌تواند مفید باشد.
• بلوتوث تلفن‌های همراه قدیمی هم می‌تواند برای تبادل پیام‌های کوتاه مفید باشد.

۵. مدیریت مصرف اینترنت، باتری و امنیت

در شرایط جنگی، ذخیره انرژی و حفظ اطلاعات شخصی حیاتی است:
• گوشی را در حالت صرفه‌جویی یا هواپیما قرار دهید و فقط هنگام نیاز روشن کنید.
• پاوربانک شارژ شده، باتری یدکی و چراغ اضطراری همراه داشته باشید.
• داده‌های حساس مانند مکان یا برنامه حرکت خود را در چت‌ها منتشر نکنید.
• رمز عبور گوشی، اپلیکیشن‌ها و پوشه‌های شخصی را فعال کنید.

سخن پایانی: اینترنت ابزاری برای بقاست، اگر بلد باشی استفاده‌اش کنی

در این شرایط دسترسی به اطلاعات صحیح، ارتباط امن و تصمیم‌گیری درست می‌تواند جان شما و خانواده‌تان را نجات دهد. آماده باشید، از قبل اپ‌های داخلی را نصب کرده و اطلاعات ضروری را ذخیره کنید. امنیت دیجیتال یعنی حفظ جان، نه فقط حفاظت از داده‌ها.

برچسب ها: